تماس انگلیسی ها با خان های قشقایی - دوران ملی شدن نفت

سند شماره ۳۲. مذاکره و تماس انگلستان با عشایر مناطق جنوب در برابر تسلط شوروی

32. تلگرام از سفارت در ایران به وزارت امور خارجه

تهران، 12 خرداد 1330،

ما می‌توانیم کمی به فعالیت‌های Embtel 2449، آوریل 172 Re Brit در میان قبایل جنوب ایران اضافه کنیم (Deptel 2228, May 29).

در گفتگو با خان های قشقایی به ما گفته شده که انگلیسی ها اخیراً با حداقل یکی از طایفه های خود یعنی کشکولی ها تماس داشته اند. قشقایی‌ها ادعا می‌کنند که تنها در صورت حمله شوروی به ایران و یا تأسیس حکومت وابسته به شوروی در تهران، با انگلیس همکاری می‌کنند. قشقایی ها همچنین به ما اطلاع دادند که ممکن است بریتانیا با برخی دیگر از طوایف فارس از جمله ممسنی، عرب و بخش هایی از بویر احمدی تفاهم داشته باشد.

همانطور که در Embtel 2449 اشاره شد، اطلاعات بریتانیا، از جمله AIOC، همیشه در تماس نزدیک با رهبران قبایل نزدیک میادین نفتی بوده و در مواقعی به آنها یارانه پرداخت کرده است تا از کمک آنها در حفظ امنیت استفاده کند. در حال حاضر با توجه به اعتصابات اخیر و اوضاع متشنج منطقه نفت، دوستی سران قبایل در منطقه حائز اهمیت است.

با وجود اینکه ما نتوانستیم اطلاعات خاصی به دست آوریم، احتمال اینکه بریتانیا ممکن است در حال مذاکره با قبایل جنوبی باشد را نباید نادیده گرفت. منطقی به نظر می رسد که اگر (الف) به دلایلی از کار دولت مرکزی خارج شود یا (ب) اگر بریتانیایی که در منطقه نفتی زندگی می کند با اقدامات اوباش و خشونت و تهدید اوباش مواجه شود، بریتانیا باید چنین اقدامی را برای حفظ نظم در جنوب انجام دهد. به نظر می رسد دولت مصدق قادر به کنترل اوضاع نیست. همچنین همیشه این احتمال وجود دارد که بریتانیا سعی کند از قیام های قبایل جنوب به عنوان فشار متقابل بر دولت استفاده کند (مانند سال -۱۳۲۵-1946)، اگر شوروی تلاش کند کنترل دولت تهران را با نفوذ یا تهاجم واقعی به دست بگیرد.

علی‌رغم این واقعیت که برخی از گروه‌های قبیله‌ای در جنوب ممکن است تا حدی تحت کنترل بریتانیا باشند، این تردید وجود دارد که آیا بریتانیا می تواند نیروی قبیله‌ای کافی را بدون  حمایت نیروهای بریتانیایی برای مخالفت با اقدام قهرآمیز دولت ایران جمع‌آوری کند یا خیر؟. البته این فرض بر این است که نیروهای ایرانی در جنوب به دولت مرکزی وفادار بمانند. همانطور که در Embtel 2847 در 18 مه گزارش شده است، نخست وزیر مصدق قبلاً تعدادی از مقامات از جمله فرماندهان نظامی را تغییر داده است، به این دلیل که افراد منتقل شده بیش از حد تحت نفوذ بریتانیا بودند.

موضوع از نظر CAS موافق است.

امضاء: گریدی

-         منبع: National Archives, RG 59, Central Files 1950–1954, 888.2553/6–351. راز در تاریخ 4 ژوئن ساعت 11:09 ق.ظ دریافت شد↩ به پاورقی 2، سند 30 مراجعه کنید.↩

سند 30.↩

در تلگراف 2847 از تهران، 18 مه، گریدی همچنین گزارش داد که این «تغییرات اساسی در پرسنل دارای پست‌های دولتی» «به‌ویژه در جنوب ایران» بوده است. (آرشیو ملی، RG 59، Central Files 1950–1954, 788.00/5–1851)